Các dạng bài tập quy luật di truyền dạng
tổng hợp vừa liên kết gen vừa phân li độc lập hoặc tương tác gen hay vừa liên
kết giới tính vừa tương tác gen, liên kết gen và tương tác gen, hoán vị gen và
tương tác gen.
Các dạng bài tập này bao giờ các bạn
cũng nên tách riêng từng tính trạng (cặp gen) ra để giải.
1. Các tính trạng chịu sự chi phối của quy luật phân li độc lập và liên kết
- hoán vị gen
Ví dụ 1: P chứa 3 cặp gen dị hợp, khi giảm phân
thấy xuất hiện 8 loại giao tử với số liệu như sau:
ABD: 20
aBD: 180
ABd: 180
aBd: 20
AbD: 20
abD: 180
Abd: 180
abd: 20
Biện luận và
viết kiểu gen P
1. Biện luận và viết kiểu gen P
- Xét cặp gen
1 và 2:
AB =
180 + 20 = 200
Ab =
180 + 20 = 200
aB = 180 +
20 = 200
ab =
180 + 20 = 200
Hay 4 loại giao tử của 2 cặp gen này có
tỉ lệ: 1 : 1 : 1 : 1 (4 loại giao tử với tỉ lệ bằng nhau) vậy cặp gen 1 và 2
phân li độc lập với nhau (nằm trên 2 cặp NST tương đồng khác nhau).
Và P dị hợp về 2 cặp gen trên (AaBb).
- Xét 2 cặp gen 1 và 3
AD = 20 + 20 = 80
Ad = 180 + 180 = 360
ad = 20 + 20 = 40
aD = 180 + 180 = 360
Như vậy với
2 cặp gen 1 và 3, P cho 4 loại giao tử với tỉ lệ không bằng nhau: 2 loại giao
tử chiếm tỉ lệ lớn và 2 loại giao tử chiếm tỉ lệ nhỏ vậy 2 cặp gen này nằm trên
cùng NST tương đồng và liên kết không hoàn toàn.
Vì Ad và aD
chiếm tỉ lệ lớn nên là giao tử liên kết. ==> kiểu gen Ad/aD.
- Kiểu gen P có 3 trường hợp sau
+ Các cặp gen đều nằm trên NST thường:
[Ad/aD]Bb
+ Hai cặp Aa và Dd nằm trên NST giới
tính: XAdXaDBb
+ Cặp Bb nằm trên NST giới tính Ad/aDXBXb
Xác định tần số hoán vị gen:
f = %AD + %ad = (40 + 40)/(360 + 360 + 40 + 40)
= 10%.
Ví dụ 2: Khi lai 2 giống thuần chủng khác nhau về những cặp tính
trạng tương phản được F1 toàn quả tròn, đỏ, ngọt. Cho F1 lai với cá thể khác
thì thu được tỉ lệ kiểu hình sau:
- 37,5% đỏ, tròn, ngọt : 37,5% đỏ, tròn, chua : 12,5% trắng, dài, ngọt :
12,5% trắng, dài, chua.
Giải:
- Xét sự phân li của hình dạng quả:
quả tròn/quả dài = (37,5 + 37,5)/(12,5 +
12,5) = 3/1
- Xét sự phân li của màu sắc quả: đỏ/trắng = (37,5 +
37,5)/(12,5 + 12,5) = 3/1
- Xét sự phân li của vị quả: ngọt/chua = (12,5 + 37,5)/(37,5 + 12,5)
= 1/1
--> xét chung tính trạng hình dạng quả và màu sắc quả = (3 : 1) x (3 : 1) =
9 : 3 : 3 : 1 khác tỉ lệ đề bài (75% đỏ tròn : 25 trắng dài = 3 : 1) cặp tính
trạng hình dạng và màu sắc quả liên kết hoàn toàn.
--> Xét chung tính trạng hình dạng quả và vị quả = (3 : 1) x (1 : 1) = 3 : 3
: 1 : 1 = tỉ lệ bài cho: 3 tròn ngọt : 3 tròn chua : 1 dài ngọt : 1 dài chua
--> phân li độc lập.
Ví dụ 3: Cho cơ thể có
kiểu gen AaBb(De/dE) biết hoán vị gen xảy ra giữa D và E với tần số 20%. Tình
tỉ lệ giao tử abde sinh ra từ cơ thể trên.
Giải:
Ta xét riêng từng cặp gen:
Aa cho 1/2A và 1/2 a
Bb cho 1/2 B và 1/2 b
De/dE cho de là giao
tử hoán vị --> de =
f/2 =10%
Vậy cơ thể trên cho giao tử abde với tỉ lệ: 1/2*1/2*0.1 = 1/40
2. Phép lai chịu sự chi phối của quy
luật phân li độc lập và di truyền liên kết giới tính.
Ví dụ: Cho gà trống lông vằn, mào to thuần chủng giao phối với gà mái lông
không vằn, mào nhỏ thuần chủng được F1 lông vằn, mào to. Biết mỗi gen quy định
một tính trạng.
Cho gà mái F1 giao phối với gà trống lông không vằn, mào nhỏ được F2 phân li
theo tỉ lệ 1 gà trống mào to, lông vằn : 1 gà trống mào nhỏ, lông vằn : 1 gà
mái mào to, lông không vằn : 1 gà mái mào nhỏ, lông không vằn. Xác định kiểu
gen của P và F1.
Giải:
- Xét tính trạng kích thước mào gà: Khi gà trống mào to thuần chủng giao phối
với gà mái mào nhỏ thuần chủng thu được F1 mào to chứng tỏ mào to trội hoàn
toàn so với mào nhỏ. Quy ước: A: mào to, a : mào nhỏ. Và tỉ lệ phân li của tính
trạng kích thước mào là F2 1/1.
- Xét tính trạng màu lông gà: khi lai gà trống lông vằn thuần chủng với gà mái
lông không vằn thuần chủng thu được F1 lông vằn chứng tỏ lông vằn trội hoàn
toàn so với lông không vằn. Quy ước B: lông vừn, b: lông không vằn. Tỉ lệ phân
li của tính trạng màu lông F2 là 1/1.
- Tính trạng màu sắc lông phân bố không đều ở hai giới ---> gen quy định màu
lông nằm trên NST giới tính X.
--> tỉ lệ phân li kiểu hình chung ở F2 là: 1 : 1 : 1 : 1 = tỉ lệ bài ra
--> Quy luật di truyền chi phối hai tính trạng trên là phân li độc lập.
==> Kiểu gen của gà trống P là: AAXBXB, gà mái P
là: aaXbY, gà mái F1 là: AaXBY
3. Phép lai chịu sự chi phối của quy luật liên kết và tương tác gen
Cho cây ngô F1 tự thụ phấn được F2 có kiểu hình phân li theo tỉ lệ sau:
- 56.25% cây hạt phấn dài, màu vàng
- 25% cây cho hạt phấn ngắn, màu trắng
- 18.75% cây cho hạt phấn ngắn, màu vàng.
Cho biết màu sắc hạt được quy định bởi một cặp gen. Xác định kiểu gen F1.
Giải:
Xét sự phân li của tính trạng màu hạt phấn: hạt phấn vàng/hạt phấn
trắng = 3/1 --> màu vàng trội hoàn toàn so với màu trắng.
Quy ước D: vàng, d: trắng
Xét sự phân li của tính trạng kích thước hạt phấn: hạt phấn dài/hạt phấn ngắn =
9/7. Đây là tỉ lệ của tương tác gen bổ sung (bổ trợ).
Quy ước: A-B- hạt phấn dài, các kiểu gen A-bb, aaB-, aabb quy định hạt phấn
tròn. Vì F1 cho 9 + 7 = 16 tổ hợp (=4 loại giao tử x 4 loại giao tử) nghĩa
là F1 dị hợp về 2 cặp gen AaBb.
Tỉ lệ xét chung: (3 : 1)x(9 : 7) ≠ tỉ lệ bài ra (9 : 4 : 3) = 16 tổ hợp
--> F1 chỉ cho 4 loại giao tử.
Vì F1 dị hợp 3 cặp gen mà chỉ cho 4 loại giao tử chứng tỏ rằng một trong hai
cặp gen của kích thước hạt phấn liên kết hoàn toàn với cặp gen quy định màu sắc
hoa.
Vì các gen tương tác bổ sung nên cặp Dd có thể liên kết với cặp Aa hoặc Bb. Mặt
khác ở F2 không có hạt phấn dài, màu trắng mang kiểu gen (A-B-,dd) --> gen d
không liên kết với A hoặc B
==> F1 có kiểu gen AD/adBb hoặc AaBD/bd
4. Phép lai chịu sự chi phối của quy luật phân li độc lập và tương tác gen
Ví dụ: Cho hai thứ hoa thuần chủng tương
phản giao phấn với nhau được F1. Cho F1 giao phấn với cây khác được thế hệ lai
gồm:
106 cây hoa kép, đỏ : 134 cây hoa đơn,
đỏ : 104 cây hoa kép, màu trắng : 136 cây hoa đơn, màu trắng.
Xác định kiểu gen f1 biết rằng màu sắc
hoa do 1 gen quy định và hoa đỏ trội hoàn toàn so với hoa trắng.
Giải:
-
Xét
sự phân li của tính trạng hình dạng hoa:
hoa đơn : hoa kép = 9/7 đây là tỉ lệ cảu
tương tác gen bổ sung.
Quy ước: A-B- quy đinh hoa đơn, các kiểu
gen A-bb, aaB-, aabb quy định hoa kép.
Theo đề bài hoa đỏ trội hoàn toàn so với
hoa trắng quy ước D đỏ, d trắng, tỉ lệ phân li ở đời con là 1 : 1 --> phép
lai F1: Dd x dd.
- Xét sự phân li chung của tính trạng
màu sắc hoa và dạng hoa: (1 : 1)x(9 : &0 = 9 : 7 : 9 : 7 =tỉ lệ bài ra
==> gen quy định tính trạng hình dạng hoa phân li độc lập với gen quy định
hình dạng hoa ==> F1 có kiểu gen: AaBbDd.
5. Phép lai chịu sự chi phối của quy luật
hoán vị gen và tương tác gen
Ở một loài thực vật kiểu gen A-B- cho hoa màu tím, kiểu gen A-bb cho hoa đỏ,
kiểu gen aaB- cho hoa màu vàng và aabb cho hoa trắng. Gen D quy định thân cao
trội hoàn toàn so với d quy định thân thấp. Cho cây F1 hoa tím, thân cao lai
phân tích thu được 20% hoa tím, thân thấp : 20% hoa vàng, thân thấp : 20% hoa
đỏ, thân cao : 20% hoa trắng, thân cao : 5% hoa tím, thân cao : 5% hoa vàng,
thân cao: 5% hoa đỏ, thân thấp : 5% hoa trắng, thân thấp. Xác định kiểu gen F2.
Giải:
- Xét tỉ lệ phân li tính
trạng màu sắc hoa:
tím : đỏ : vàng : trắng = 1 : 1 : 1 : 1 --> F1 có kiểu gen:
AaBb
- Xét sự phân li tính trạng chiều cao thân: cao : thấp = 1 : 1 --> kiểu gen
F1 là Dd
- Xét sự phân li kiểu hình chung: (1 : 1: 1 : 1)x (1 : 1) = 1 : 1 : 1 : 1
: 1 : 1 : 1 : 1 khác tỉ lệ bài ra (4 : 4 : 4 : 4 : 1 : 1: 1 : 1). Đây
là tỉ lệ của phép lai tuân theo quy luật, chứng tỏ 1 trong 2 cặp gen quy định
màu sắc hoa đã liên kết không hoàn toàn với cặp gen quy định chiều cao thân và
có hoán vị gen. Nên cặp Dd có thể liên kết với Aa hoặc Bb. Mặt khác cây thấp,
trắng (aabb) chiếm tỉ lệ nhỏ do vậy kiểu gen F1 là dị hợp chéo:
(Ad/aD)Bb hoặc
Aa(Bd/bD).
PHH sưu tầm 12 –
2013 --- Nguồn: sinhhoc oline (GV Võ Văn Đạt)
Mời tham khảo thêm bài “Tỷ lệ phân li của QL
di truyền”
Đăng nhận xét